وزیر امور خارجه ایران، عصر روز گذشته راهی باکو شد تا در میانه مرحلهای حساس از مناسبات تهران و باکو، درباره گسترش همکاریهای سیاسی، اقتصادی و امنیتی گفتوگو کند؛ سفری که با توجه به پیشینه پرنوسان روابط دو کشور و تحولات منطقهای، میتواند جهتگیری تازهای در تعاملات دوجانبه ایجاد کند.
به گزارش عاشورا نیوز به نقل از ایرنا، سیدعباس عراقچی، عصر روز گذشته (یکشنبه ۱۶ آذرماه) تهران را به مقصد جمهوری آذربایجان ترک کرد و ساعتی پس از آن با استقبال مدیرکل منطقهای وزارت امور خارجه و سفیر آذربایجان در تهران، وارد فرودگاه حیدر علیاف باکو شد. این سفر در شرایطی انجام میشود که روابط تهران و باکو، با وجود فراز و فرودهای مقطعی، همچنان یکی از مهمترین محورهای سیاست همسایگی جمهوری اسلامی ایران در قفقاز جنوبی به شمار میرود.
روابط ایران و جمهوری آذربایجان ریشه در پیوندهای عمیق تاریخی، فرهنگی و مردمی دارد و محدود به تحولات سیاسی سه دهه گذشته نیست. این پیوندها، از آغاز استقلال باکو، پایه اصلی شکلگیری همکاریهای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بوده است. ایران از نخستین کشورهایی بود که استقلال جمهوری آذربایجان را به رسمیت شناخت و نمایندگی خود در باکو را که از دهه ۱۳۴۰ فعال بود، به سطح سفارت ارتقا داد. در مقاطع حساس نیز تهران از تثبیت حاکمیت دولت آذربایجان حمایت کرده است.
اصل همسایگی و ثبات منطقهای همواره محور سیاست ایران در قبال آذربایجان بوده است. برای مثال، تهران تحولات قفقاز جنوبی را بخشی از امنیت جمعی منطقه میداند و بر مخالفت با هرگونه تغییر مرزهای بینالمللی تأکید دارد. این سیاست در تعاملات اخیر باکو و در گفتوگوهای سیاسی مقامات دو کشور نیز بازتاب یافته است.
در این میان، سفر عراقچی به باکو در ادامه روند رایزنیهای منظم دو کشور انجام میشود. روابط ایران و آذربایجان چندوجهی، گسترده و شامل حوزههای اقتصاد، انرژی، حملونقل، فرهنگ، امنیت مرزی و همکاریهای منطقهای است. با وجود اختلافنظرهای مقطعی، روند کلی روابط طی بیش از سه دهه گذشته رو به گسترش بوده و دو طرف بارها بر ضرورت مدیریت اختلافات از طریق گفتوگو تأکید کردهاند.
مجتبی دمیرچیلو، سفیر کشورمان در باکو در آستانه سفر وزیر امور خارجه در گفتوگویی با ایرنا در خصوص اهداف این سفر گفت: «این سفر که به دعوت وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان صورت می گیرد در چارچوب رایزنی های منظمی است که بین وزارت امور خارجه های دو کشور در سطوح مختلف در جریان است.طبعا تداوم دیدارها بین وزرای امور خارجه دو کشور فرصت مغتنمی است برای بررسی روند روابط، ارزیابی از میزان اجرای توافقهای صورت گرفته، شناسایی و هماهنگی برای رفع موانع توسعه روابط و در عین حال پیگیری موضوعات جدیدی که از منظر هر در کشور حائز اهمیت است و منافع آنها را متاثر می کند. روابط ایران و جمهوری آذربایجان صرفا به مسایل و مباحث دوجانبه محدود نیست و دو کشور در بسیاری از موضوعات منطقه ای و بین المللی هم زمینه همفکری و همکاری دارند که طبعا در این سفر به آنها نیز پرداخته خواهد شد.»
رسانههای جمهوری آذربایجان نیز بازتاب مثبتی از این سفر ارائه دادهاند. خبرگزاریهای Azernews، APA و Trend در گزارشهای خود سفر عراقچی را نشانهای از «مرحله تازه گفتوگوها» میان دو کشور توصیف کرده و آن را فرصتی برای تقویت همکاریهای اقتصادی، هماهنگیهای منطقهای و توسعه ارتباطات دوجانبه دانستهاند. تأکید این رسانهها بر اهمیت روابط تهران–باکو و نگاه مثبت آنها به همکاریهای آتی، بیانگر اراده باکو برای تداوم تعامل با تهران است.
در دستور کار این سفر، موضوعات مهمی از جمله مناسبات اقتصادی، ترانزیتی، همکاریهای مرزی، مسائل منطقهای و پیگیری پروژههای مشترک قرار دارد. ایران همواره از توسعه ترانزیت و اتصال منطقهای حمایت کرده است؛ مشروط بر اینکه پروژهها در چارچوب حاکمیت ملی کشورها و اصول حقوق بینالملل اجرا شوند. مخالفت ایران با برخی طرحها از جمله بحث کریدور زنگزور ناظر بر ملاحظات حقوقی و امنیتی بوده و هیچگاه متوجه اصل ارتباط آذربایجان با نخجوان یا ترکیه نبوده است.
در همین راستا، همکاریهای ترانزیتی میان ایران و آذربایجان سابقهای طولانی دارد. طی ۳۴ سال گذشته، ایران بدون هیچ چشمداشتی دسترسی جمهوری خودمختار نخجوان به سرزمین اصلی آذربایجان را تسهیل کرده و چهار گذرگاه مرزی میان دو کشور بهصورت ۲۴ ساعته فعال بوده است. با بهرهبرداری از پل کلاله–آغبند، پنجمین گذرگاه مرزی نیز به شبکه ارتباطی دو طرف اضافه خواهد شد.
پروژههای مشترک زیرساختی نیز بخش مهمی از همکاریها را تشکیل میدهد. اجرای سدها و نیروگاههای برقآبی، اتصال شبکههای حملونقل جادهای و ریلی، تأسیسات مرزی و خطهای انتقال انرژی از جمله طرحهایی است که تهران و باکو در سالهای اخیر پیگیری کردهاند. توسعه این پروژهها نقش مهمی در تقویت همکاریهای اقتصادی و کاهش سوءبرداشتهای سیاسی دارد. در حوزه فرهنگی و مردمی نیز با توجه به اشتراکات گسترده، دو کشور برای برگزاری روزهای فرهنگی، افزایش پروازها و تسهیل رفتوآمد شهروندان برنامهریزی کردهاند.
در این میان، روابط ایران با ارمنستان نیز همواره موضوعی مطرح در گفتوگوهای تهران–باکو بوده است. سیاست ایران در این زمینه، جانبداری سیاسی یا نظامی از هیچیک از طرفهای مناقشه نیست و تهران همواره بر تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان تأکید کرده است. نخستین سند رسمی که در آن ارمنستان تمامیت ارضی آذربایجان را به رسمیت شناخت، «بیانیه تهران» در اردیبهشت ۱۳۷۱ بود که با ابتکار ایران تدوین شد.
سفیر کشورمان در باکو در این خصوص به ایرنا گفت: «حل مناقشات و استقرار صلح و ثبات در راستای منافع همه کشورهای منطقه است. موضع اصولی جمهوری اسلامی ایران همواره تاکید بر حل و فصل مسالمت آمیز مناقشات از جمله قره باغ مبتنی بر اصول شناخته شده حقوق بین الملل بوده و در این راستا بر لزوم آزادی اراضی اشغالی تاکید و ابتکاراتی داشته است. لازم به ذکر است اولین سندی که در آن احترام به تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان از سوی ارمنستان مورد تاکید و تصریح قرار گرفته، بیانیه تهران در اردیبهشتماه ۱۳۷۱ است. قطعا حل مناقشه ها، زمینه همکاری های بیشتری بین ایران و جمهوری آذربایجان فراهم می کند از جمله برای اجرای طرح های مشترک مرزی متوقف شده در طول سال های گذشته. استقرار صلح و ثبات، امنیت لازم برای طرح های اقتصادی در منطقه را فراهم می کند و همه کشورهای منطقه از آن بهره مند شده و به توسعه اقتصادی منطقه کمک خواهد کرد. طبعا همه کشورهای منطقه از آن منتفع خواهند شد. نیل به ثبات پایدار در منطقه، نیازمند جامع نگری و درنظر گرفتن منافع همه کشورهای منطقه است. از این منظر اجرای طرح های منطقه ای با بهره گیری از ظرفیت کشورهای منطقه، تامین منافع متقابل و جلوگیری از دستکاری ژئوپلتیک منطقه حائر اهمیت است.»
حل مناقشه قرهباغ فرصت تازهای برای صلح، ثبات و توسعه منطقهای ایجاد کرده است. سفرهای اخیر مقامات عالیرتبه دو کشور، از جمله سفر مسعود پزشکیان، رئیس جمهور نشانهای از فضای رو به بهبود و چشمانداز مثبت روابط تهران–باکو است. توافق برای تداوم دیدارهای سطح عالی در دستور کار قرار دارد و سفر عراقچی نیز در همین چارچوب ارزیابی میشود.
دو کشور علاوه بر عرصه دوجانبه، در مجامع منطقهای و بینالمللی نیز همکاریهایی دارند و بر این باورند که صلح و ثبات پایدار در قفقاز جنوبی، پیششرط توسعه و رفاه مردمان منطقه است. رایزنیهای سیاسی در سطوح عالی نیز در ماههای اخیر افزایش یافته و قرار است در این سفر نیز ادامه یابد.
سفر وزیر امور خارجه کشورمان به باکو، در چنین چارچوبی، فرصتی برای تقویت همکاریها، مدیریت اختلافات و گفتوگو درباره مسیرهای نوین تعامل است؛ مسیری که میتواند روابط تهران–باکو را بر پایه منافع مشترک و ثبات منطقهای وارد مرحلهای تازه کند.
ارسال نظر