یک کارشناس تاریخ اسلام با اشاره به غربت امام پنجم گفت: مروانیان یک تجربه از تشییع باشکوه امام سجاد داشتند و نمی خواستند آن تجربه دوباره تکرار شود و به همین دلیل امام پنجم را زمانی به شهادت رساندند که اکثر مردم مدینه به مراسم حج رفته بودند.
به گزارش عاشورا به نقل از خبر گزاری ایرنا، امروز هفتم ذیحجه مصادف با سالروز شهادت امام باقر(ع) است. آن حضرت در اول ماه رجب سال ۵۷ هجری در مدینه دیده به جهان گشود و طی ۵۷ سال عمر مبارک خود به نشر معارف اسلام پرداختند.
باقر العلوم لقبی است که پیامبر اعظم (ص) به آن حضرت دادند. چون رسول خدا (ص) به جابر بن عبدالله انصاری فرمود: ای جابر، تو زنده می مانی و مردی از اولاد حسین را که نامش محمد است؛ ملاقات می کنی که او علم انبیا را می شکافد و هنگامی که او را دیدی سلام مرا به او برسان.
آن حضرت در حماسه کربلا سه سال بیشتر نداشتند و بعد از آن واقعه در مدت ۳۴ سال با پدر بزرگوار خود زندگی پرتلاطمی را پشت سر نهادند. مدت امامت آن حضرت ۱۹ سال بود و در هفتم ذیحجه سال ۱۱۴ هجری به دست ابراهیم بن ولید و به دستور هشام بن عبدالملک مسموم شده و به شهادت رسیدند.
حجت الاسلام محمد رضایی آدریانی به مناسبت سالروز شهادت امام باقر (ع) به خبرنگار معارف ایرنا گفت: امام محمد باقر(ع) در هفتم ذیحجه به شهادت رسیدند، یعنی هشام بن حکم از سفر حج امام جلوگیری کرد و زمانی که مدینه خلوت بود و تقریبا نیمی از مردم برای انجام مناسک حج، مدینه را ترک کرده بودند، امام را در غربت مدینه و در دوران حج به شهادت رساند. چون مروانیان یک تجربه ناکام داشتند. یعنی وقتی امام سجاد در ماه محرم به شهادت رسید، تشییع بزرگی در مدینه رخ داد و دوست و دشمن در مراسم تشییع آن حضرت شرکت کردند لذا دشمنان اهل بیت نمی خواستند این حادثه تکرار شود تا یاد و نام ائمه تعطیل شود و لذا امام پنجم را غریبانه به شهادت رساندند.
وی افزود: به همین دلیل امام باقر(ع) به فرزند خود امام صادق(ع) وصیت می کند که ۱۰ سال در منا که کانون حج است، مراسم سوگواری برپا کند. یعنی بر ضد سیاستی عمل کند که خلفا می خواستند. اگر امام صادق ۱۰ سال در منا به وصیت امام باقر مراسم برپا کرد، این سوگواری یک جاذبه جدیدی برای استعدادهایی ایجاد کرد که عاشق مکتب اهل بیت بودند تا نسل جدیدی جذب مکتب اهل بیت و امام صادق شوند.
ضرورت توجه به حاکمان معاصر ائمه
وی افزود: در تحلیل زندگی اهل بیت مساله ای که کمتر مورد توجه قرار می گیرد، دقت و جزیی نگری به جوانب و مسائلی است که در آن زمان بوده و اگر بخواهیم سیره ائمه را بشناسیم و تحلیل کنیم، باید ابعاد دوران و شخصیت امام و همچنین شخصیت های سیاه و سفید و خاکستری افراد آن زمان را بشناسیم تا بهتر بدانیم امام که بود و در آن دوران چه کرده است.
رضایی ادامه داد: اگر بخواهیم بدانیم امام باقر در ۲۰ سال دوران امامت خود چه مرحله ای از ۲۵۰ سال امامت را بر عهده داشته و چه اتفاق مهمی در دوران آن امام رخ داده، یکی از نکات مهم توجه به حاکمان معاصر امام است. چون امامان پس از عاشورا در حاشیه جامعه اسلامی بودند. البته نه به این معنا که منفعل بودند بلکه تابع شرایطی از زمان بودند و مدیریت راهبری آنان در بستر شرایط زمانه فعال بود.
وی افزود: دوران ۲۰ ساله امامت امام باقر (ع)، معاصر چهار خلیفه از خلفای اموی مروانی است. اولین و آخرین خلیفه ای که امام با او همعصر است از مکارترین و خشن ترین خلفای مروانی هستند. بنابر این اگر امام کنش مدیریتی داشته، در این زمان نبوده است.
رضایی اضافه کرد: از این ۲۰ سال یکی دو سال اول و تقریبا ۱۴ سال پایانی معاصر با خشن ترین خلفای مروانی است. در این میان یک دوره هفت ساله است که معاصر سلیمان بن عبدالملک و عمر بن عبدالعزیز است. در واقع عمر بن عبدالعزیز معاون و مشاور سلیمان بود.
سیاست درهای باز عمربن عبدالعزیز
وی ادامه داد: عمر بن عبدالعزیز نگاه درهای باز داشت که این نگاه نه به خاطر دلسوزی برای جهان اسلام بود بلکه می دید اگر این وضعیت خلافت مروانی ادامه داشته باشد، به زودی سقوط خواهد کرد و لذا باید تغییری ایجاد می کرد. البته سیستم حاکم این تغییر را نپذیرفت و بعد از مرگ عمر بن عبدالعزیز این سیاست ها تعطیل شد.
این کارشناس مذهبی افزود: عمر چه در دورانی که معاون بود و چه در دورانی که خلیفه بود نگاه درهای باز را اجرا کرد. یعنی تمام والیان اموی مروانی را در مناطق عمده جهان اسلام مانند عراق و حجاز را از امرای خشن به امرای معتدل تبدیل و رفت و آمد در جهان اسلام را تسهیل کرد و برای این که شیعیان و ائمه از این فضا استفاده نکنند به علمای عامه پر و بال داد. مثلا محمد بن شهاب زهری نامه نوشت که اولین کتاب حدیثی را تدوین کنید. چون سیاست منع کتابت حدیث را که خلفای پیشین داشتند تعطیل کرد و لعن امیرمومنان را برداشت و اینگونه وانمود کرد که ما خلیفه جدیدی هستیم که علم گرایی و روشنفکری را ترویج می کنیم به شرطی که در فضای سیاسی فرهنگی حاکمیت باشد.
مدیریت علمی امام باقر (ع)
رضایی گفت: امام سجاد(ع) در دوران قبل از امام باقر (ع) بر بستر عاشورا جاذبه حماسی عاشورا و بر بستر عرفان دعا، جاذبه های اولیه را ایجاد کرد و جمعی از جوانان کوفه را جذب کرد. در آن زمان حجاج حاکم عراق بود و در مدینه نیز حاکم خشنی وجود داشت و ارتباطات قطع بود به گونه ای که رفت و آمد ممکن نبود.
وی افزود: زمانی که هشام حاکم شد این روابط برقرار می شود و امام باقر (ع) در این فضای کوتاه سیاسی فرهنگی جوانان کوفی را به مراسم حج تشویق می کند. یعنی جوانان عاشق مکتب اهل بیت را در پوشش سفر حج تشویق می کند تا وارد حجاز شوند و به این بهانه که در جوار مرقد نبوی مدتی بمانند، در درس امام باقر شرکت کنند.
این پژوهشگر تاریخ اسلام ادامه داد: برخی از این جوانان حتی در ابتدا شیعه نبودند اما در محضر امام شیعه شدند. شخصی به نام محمد بن مسلم چهار سال ساکن مدینه شد و ۳۰ هزار حدیث آموخت که در همین دوران چهار ساله توانست ۳۰ هزار حدیث را در محضر امام باقر بیاموزد.
وی افزود: اینها جوانانی بودند که در فضای محدود سیاسی فرهنگی توانستند به صورت فشرده و تخصصی علم را از محضر امام پنجم فرا بگیرند تا اگر شرایط دوباره محدود شد، به کوفه بروند و منتظر شرایط جدید بعد از مرگ هشام و دوران امامت امام صادق (ع) شوند و مدارس را توسعه دهند.
رضایی افزود: یک جوان مانند محمد بن مسلم چهار سال ساکن مدینه می شود تا در محضر امام باقر (ع) شاگردی کند و ممکن است بخشی از درگیری های امام از جهت مالی و اقتصادی برای این شاگردان بوده باشد. یعنی امام از آنان حمایت مالی می کرد تا وقتی ساکن مدینه شدند در پناه حمایت مالی امام تحصیل خود را ادامه دهند. چون فضای ضد شیعی در آن زمان حاکم بوده و مشکلات مالی نیز متوجه آنان بوده است.
وی اضافه کرد: منطقه ای به نام عُریض در حاشیه شمال شرق مدینه و صریا در جنوب شرق مدینه از صدقات پیامبر اکرم (ص) به حضرت زهرا (س) بوده که ائمه این مناطق را بعدها احیا کردند. اکثر کلاس های درس امام باقر تا امام کاظم در عریض بوده و بیشتر کلاس های از امام کاظم تا امام هادی در صریا بوده است.
رضایی افزود: در واقع اکثر کلاس های ائمه در مسجد النبی و منزل امام نبود تا برای نظام حاکم حساسیتی ایجاد نکنند و مشکلی برای شیعیان ایجاد نشود. وقتی عمر بن عبدالعزیز می میرد و هشام بن حکم یکی از مقتدرترین خلفای مروانی به خلافت می رسد، متوجه جریان علمی امام می شود و به سرعت آن را تعطیل می کند. یعنی هم در کوفه و هم در مدینه حاکمی خشن می گذارد تا از برگزاری جلسات علمی امام جلوگیری کنند.
ارسال نظر