امام علی(ع) را با شیوه‌های مدرن داستان‌نویسی معرفی کنیم/رمانی که نوجوان را نهچ البلاغه خوان می‌کند

به گزارش عاشورا نیوز به نقل از خبرگزاری ایرنا ،امروز ۲۶ بهمن ماه مصادف با ۱۳ رجب سالروز طلوع خورشید عدالت حضرت علی (ع) است؛ بزرگمردی که امیر کلام لقب گرفت و عدالت با وجود او معنی گرفت. جرجی زیدان نویسنده مسیحی در وصف آن حضرت گفت: اگر بگویم مسیح از علی (ع) بالاتر است، عقلم اجازه نمی دهد و اگر بگویم علی (ع) از مسیح بالاتر است، دینم اجازه نمی دهد. 

عظمت و بزرگی امیرمومنان نه فقط از قلم ها و کتاب ها برنمی آید که هنرهای نمایشی هم قادر به بیان عظمت آن مولا نیستند ولی آب دریا اگر نتوان کشید، گر به قدر تشنگی باید چشید. از این رو هر کسی برای عرض ارادت به ساحت علی مرتضی تلاش می کند تا گامی بردارد و نمی از دریای امیر سخن بهره گیرد. در این میان نویسندگان با نوشتن کتاب هایی درباره زندگی آن حضرت یا پیرامون نهج البلاغه و یا داستان هایی از زندگی امیرمومنان (ع) کتابخانه های مان را آراسته به نام علی (ع) کرده اند. 

ابراهیم حسن بیگی یکی از همان نویسندگانی است که سال ها دود چراغ خورده و زحمت کشیده و حاصل کارش تالیف کتاب هایی از زندگی اهل بیت (ع) است که برای کودکان و نوجوانان نوشته ولی یکی از کتاب هایش درباره گوشه ای از زندگی امیرمومنان است که تاکنون بیش از ۷۰ بار تجدید چاپ شده و حتی برخی خوانندگان به این نویسنده گفته اند که فرزندشان با خواندن کتاب ناقوس ها به صدا درمی آیند، به سراغ نهج البلاغه رفته و با این کتاب مولا انس گرفته اند.

حسن بیگی درباره علت نوشتن کتاب ناقوس ها به صدا درمی آیند به خبرنگار معارف ایرنا گفت: کتاب داستانی که درباره حضرت علی (ع) نوشته شده باشد و ادبیات آن بیشتر از مستندات تاریخی باشد، بسیار کم است و حتی می توانم بگویم تاکنون یک رمان جدی درباره علی(ع) پیش از این که رمان ناقوس ها را بنویسم، ندیده ام. البته کتاب های مذهبی و تاریخی از زندگی حضرت علی(ع) فراوان است و کمتر در اختیار نوجوانان و جوانانی قرار می گیرد که علاقه مند به دانستن درباره زندگی علی (ع) هستند. از آنجا که رمان برای من از نظر نقش تخیل در پردازش روایت های تاریخی اهمیت داشته و خواننده را به سمت خود جذب می کند، دوست داشتم رمان هایی بنویسم که فقط مستندات تاریخی نباشد و قالب تاریخی یا زندگی نامه داستانی نداشته باشد.

سه سال برای قالب کتاب ناقوس ها فکر کردم

وی افزود: من این تجربه را قبل از نوشتن این رمان و زمان نوشتن رمان محمد(ص) داشتم. رمان محمد(ص) از این جنس بود و کل داستان را در قالب ۱۵ گزارش نوشتم. این گزارش ها با توجه به رویدادهای تاریخی زندگی پیامبر اکرم (ص) به ویژه ۱۰ سال بعد از هجرت مدنظر من بود و با استفاده از شخصیت های کاملا تخیلی نوشتم و همان زمان احساس کردم این کتاب مورد توجه قرار می گیرد. پس از این رمان بود که خواستم درباره امیرمومنان نیز یک رمان بنویسم که سه سال فکر می کردم و به دنبال یک قالب بودم.

نویسنده کتاب نهضت های شیعی اضافه کرد: پیدا کردن مستندات، مطالعه و دیدن منابع رمان، یک بحث است و مساله دیگر این است که با این منابع و مستندات چه کنیم. لذا به مرور و به تدریج رمان قدیس را در ۳۰۰ صفحه نوشتم که به چاپ هفتم نیز رسید. این رمان نیز بازخوردهایی داشت. یعنی خوانندگان ضمن استقبال، یک ایراد می گرفتند و آن این که رمان قدیس در دو بخش دیروز و امروز نوشته شده است و آن بخشی که مربوط به شخصیت کشیش است و اتفاقاتی که در زندگی وی می افتد، مورد توجه است ولی آنچه که به تاریخ و زندگی امیرمومنان است، قسمت های تاریخی کتاب است که بسیار طولانی شده و در واقع جذابیت رمان، بیشتر در مسائل روز است که مربوط به کشیش است و یک داستان پلیسی را رقم می زند.

قدیس را بی رحمانه قلع و قمع کردم

حسن بیگی افزود: به همین دلیل دوباره کتاب را بررسی کردم و دیدم این انتقاد وارد است و لذا با بی رحمی رمان قدیس را قلع و قمع کردم و یک رمان ۳۰۰ صفحه ای را در یک رمان ۱۴۰ صفحه ای خلاصه کردم و آن موقع فهمیدم که ای کاش روز اول این کار را می کردم. چون مردم، رمان کوتاه را بیشتر مطالعه می کنند و لذا ناقوس ها به صدا درمی آیند به عنوان فشرده رمان قدیس منتشر شد.

وی افزود: البته در ابتدا تردید داشتم که چنین کاری را انجام دهم. چون در ایران مرسوم نیست که رمان های قطور را خلاصه کنند و شاید برای اولین بار در ایران اتفاق افتاد. خلاصه برخی رمان های کلاسیک اروپایی مانند بینوایان یا اولیور توییست کوچک شده بود. من تردید بسیاری داشتم و زمانی که با دوستانم مشورت کردم تردیدم برطرف شد و این کار را انجام دام.

این نویسنده ادامه داد: رمان ناقوس ها به صدا درمی آید، چهار سال پیش منتشر شد و اگر هر سال هزار نسخه چاپ شده باشد، به نظرم جزو یکی از پرفروش ترین کتاب های دهه ۹۰ بوده است. این کتاب بازخوردهای زیادی داشت و حتی برخی از پدران و مادران تماس می گرفتند و می گفتند که فرزندشان بعد از خواندن این رمان علاقه مند به خواندن نهج البلاغه شده است. چون در این رمان استفاده های خوبی از نامه ها و خطبه های نهج البلاغه شده است.

وی معتقد است نوشتن همین رمان ها بهترین راه برای ترویج معارف علوی است و از دیگر نویسندگان خواست تا دل را به دریا بزنند و از نوشتن رمان درباره زندگی ائمه نهراسند.

حسن بیگی گفت: اگر قرار است درباره پیامبر و ائمه یا حتی شخصیت های بزرگ مذهبی و تاریخی مثل امیرکبیر داستان بنویسیم، قطعا باید از این شیوه های مدرن داستان نویسی استفاده کنیم و نترسیم از این که قرار است درباره یک شخصیت مذهبی داستانی بنویسیم. چون بسیاری از نویسندگان نگرانند که مبادا وقایع را وارونه کنند یا وارد حریم هایی بشوند که درست نیست. برخی نویسندگان گرفتار زندگی نامه داستانی می شوند و فقط زندگی ائمه را به صورت کار ادبی ارائه می دهند. من حتی نویسندگان با تجربه ای را دیده ام که زندگی نامه داستانی می نویسند که داستان به معنای امروزی آن نیست.

وی افزود: به همین دلیل اگر نویسندگان بتوانند از این روش و تخیل خود در داستان نویسی، بیشترین استفاده را داشته باشند، به طور قطع موضوع آن کتاب می تواند بهترین تصویر را در مخاطب ایجاد کند؛ همانگونه که در رمان محمد(ص) یا قدیس یا ناقوس ها به صدا در می آیند، واقعا دیدم کتاب های پرمخاطبی بودند و اگر قرار باشد رمان دیگری درباره این شخصیت ها بنویسم، حتما این مسائل را لحاظ می کنم کما این که در رمان امسالم به نام وسوسه های ناتمام که یک رمان امام حسینی است و اتفاقات دوره واقعه کربلا را بیان می کند، آورده ام.

این نویسنده ادامه داد: واقعه کربلا در این رمان، اصل نیست بلکه یک شخصیت تخیلی به نام ایوب وارد داستان تخیلی می شود و به واقعه کربلا ارتباط پیدا می کند؛ به صورتی که خواننده با کلیاتی از واقعه کربلا آشنا می شود ولی فضا و اتفاقات، ساختگی و تخیلی است و ارتباط دادن آن با واقعه عاشورا یا هر واقعه دیگری کارایی بیشتری دارد. این رمان ۱۶۰ صفحه ای یک رمان شخصیت محور است و آنجا با روانکاوی، شخصیت داستان گرفتار وسوسه های ناتمام در شهر کوفه می شود؛ یعنی همان وسوسه هایی که نسل امروز در جامعه ما گرفتار آن است.

حکومت پنج ساله امیرمومنان(ع) بهترین دوره پندآموز امروز ماست

وی درباره نوشتن کتابی درباره زندگی حضرت علی (ع) گفت: وقتی تصمیم گرفتم در این زمینه کتابی بنویسم، دیدم ما با زندگی علی (ع) ناآشنا نیستیم و اگر می خواستم از تولد تا شهادت آن حضرت را بنویسم، یک رمان قطوری می شد و باید گلچینی از زندگی علی (ع) را بنویسم ولی به نظر من بهترین دوره پندآمور و عبرت آموز زندگی امیرمومنان(ع) برای امروز ما ایرانیان همان دوران حکومت پنج ساله آن حضرت است. یعنی حکومت پنج ساله علی(ع) و روش و منش علی در حکومتداری و مردمداری فقدان عجیبی است که امروز در جامعه حکومت دینی ما وجود دارد.

حسن بیگی افزود: ما مدعی پیروی از حضرت علی(ع) هستیم ولی در حکومت داری می بینیم هر روز که می گذرد، کارگزاران و حکومت داران ما از شیوه حکومتداری علی (ع) فاصله می گیرند و این مساله برای من مهم بود. چون من در دهه شصت و اوایل انقلاب شاهد بودم نامه ۵۳ نهج البلاغه که امام به مالک اشتر اصول حکومت دینی را آموزش می دهد، به عنوان منشور انقلاب لقب گرفته بود و همه ما توقع داشتیم که بند به بند این نامه در حکومت اسلامی انجام شود ولی دیدیم اینگونه نشد و هر چه زمان گذشت، از این منشور انقلاب دورتر شدیم و این موضوع برای من یک دغدغه و مسئله مهمی بود تا به گونه ای به حکومت داران کشور بگوییم که علی (ع) اینگونه بوده است.

وی اضافه کرد: من معتقدم حکومت پنج ساله علی(ع) مشکلات بسیاری در دوران حکومت خود داشت و مشکلات آن حضرت به مراتب بیشتر از امروز ما بود و به همین دلیل دوران حکومت آن حضرت کوتاه بود. علی (ع) در حکومت داری مرد ریا یا دروغ یا مصلحت اندیشی به هیچ عنوان نبود. یعنی هیچ چیزی را به عنوان مصلحت در دوران حکومت خود قربانی نکرد. به همین دلیل در رمان دیدیم که در جنگ صفین با این که آن حضرت می دید یارانش اشتباه می کنند ولی اکثریت یارانش تصمیم گرفتند تا از جنگ با معاویه خودداری کنند، علی (ع) شمشیر را بر گرده یارانش نگذاشت که باید بجنگند یا از تزویر و وعده و وعیدهای دروغین استفاده نکرد.

نویسنده کتاب پیش از نماز گفت: امیرمومنان (ع) در آن جنگ شکست را پذیرفت و تاریخ و مسیر حکومت خود را تغییر داد. چون بعد از این زمان بود که حکومت علی (ع) از سوی خوارج و معاویه آسیب های فراوانی دید و فرصتی را برای حکومت داری و ایجاد عدل علی (ع) ندیدیم و آن حضرت دائم با آنان مبارزه می کرد. با این حال آن حضرت در مبارزات خود نیز از سیاست های رذیلانه و کیاستی که امروزه در دنیا از جمله کشور خودمان برای حکومت داری استفاده می کنند، هیچ وقت استفاده نمی کرد. در زمان قبل از انقلاب نیز که ما حکومت نداشتیم این شعار شهید مدرس را الگوی خود کردیم و گفتیم که سیاست ما عین دیانت ماست و علی (ع) تنها سیاستمداری بود که سیاستش همچون دیانتش بود. امام خمینی (ره) نیز به دنبال همین سیاست بود ولی متاسفانه این سیاست ادامه پیدا نکرد.

مدیران فرصت مطالعه ندارند

وی به مسئولان و کارگزاران نظام توصیه کرد تا کتاب ناقوس ها را بخوانند و تاکید کرد: متاسفانه مسئولان ما به ویژه وزیران آنقدر مشغول خدمت به مردم هستند که تا نیمه شب کار می کنند و حتی فرصت مطالعه کردن ندارند. به همین دلیل معتقدم مسئولان ما به دلیل مشغله کاری هر روز از محتوا خارج می شوند و در واقع مانند یک ربات کار می کنند. اگر نتیجه این همه کار کردن، نارضایتی مردم است به دلیل آن است که کارهای انجام شده محتوا و درونمایه نداشته و دارای آن خلوص و سواد نبوده و ای کاش مسئولان ما کمتر کار می کردند یا در کنار کار کردن خود، روزی دو ساعت کتاب می خواندند یا به مطالعه نهج البلاغه می پرداختند و من مطمئنم قرآن یا نهج البلاغه و حافظ و مولانا در دسترس مطالعاتی مسئولان ما نیست.