نگاهی به نظام انتخاباتی در قزاقستان

به گزارش عاشورا به نقل از خبرگزاری ایرنا، جمهوری  قزاقستان پس از استقلال در ۱۶ دسامبر ۱۹۹۱ قانون اساسی را تدوین کرد. اولین قانون اساسی در ۲۸ ژانویه ۱۹۹۳ به در این کشور تصویب شد.

در تاریخ ۲۹ اوت ۱۹۹۵، قانون اساسی طی یک رفراندوم عمومی تغییر کرد که بر اساس آن دو مجلس سنا و نمایندگان به جای شورای عالی قبلی تشکیل شد.

تا سال ۱۹۹۴ شورای عالی قزاقستان همچنان به شکل زمان اتحاد جماهیز شوروی (سابق) به فعالیت خود ادامه داد. اولین انتخابات پارلمانی قزاقستان پس از استقلال این جمهوری در ۷ مارس ۱۹۹۴ برگزار شد.

تعداد نمایندگان این پارلمان ۱۷۷ نفر بود. تقریبا یک سال بعد، قانون اساسی با استناد به تخلف در انتخابات پارلمان، آن را منحل اعلام کرد و مردم در انتخابات جدید پارلمانی در دسامبر ۱۹۹۵ شرکت کرده و به نمایندگان دو مجلس سنا و نمایندگان رأی داند.

مجلس سنا (اعیان)

تعداد اعضای مجلس سنا ۴۷ نفر و دوره نمایندگی آن در سال ۱۹۹۸ به ۶ سال افزایش یافت. ترتیب انتخاب نمایندگان به گونه‌ای بود که از هر استان و شهرهای مهم و پایتخت تنها یک نماینده برگزیده می شد.

انتخاب نمایندگان سنا توسط شورایی متشکل از نمایندگان ارگان‌های رسمی محلی به نام (شورای مصلحت) انجام می‌شود. نامزد نمایندگی سنا برای انتخاب شدن باید بیش از ۵۰ درصد آرای اعضای شورا را در این رأی­ گیری به خود اختصاص می دادند.

نامزد نمایندگی سنا باید تبعه جمهوری قزاقستان بوده و ۵ سال از تابعیت وی گذشته باشد. دارای حداقل ۳۰ سال سن، تحصیلات عالیه، سابقة کاری بیش از ۵ سال و ساکن دائمی قلمرو استان حوزه نمایندگی به مدت بیش از ۳ سال باشد.

بر اساس قانون، ۱۵ نفر از نمایندگان مجلس سنا به وسیله رئیس جمهوری انتخاب می شوند که این امر برای تضمین فرهنگ ملی و دیگر منافع مهم جامعه صورت می گیرد. همچنین انتخاب نیمی از سناتورها به صورت هر ۲ سال یکبار سیستم پارلمانی را قابل انعطاف می کند، زیرا برگزاری انتخابات مکرر، ترکیب اجتماعی مجلس اعیان را تغییر می دهد. دوره نمایندگی سناتورها ۶ سال است.

مجلس نمایندگان(عوام)

قانون انتخابات در جمهوری قزاقستان، مراحل بررسی مختلفی را برای انتخاب اعضای سنا و مجلس شورا اتخاذ کرده است. نیمی از سناتورها می بایست به وسیله وکلای محلی انتخاب شوند (برای هر منطقه ۲ سناتور) و مدت عضویت آنها در سنا ۲ سال است. در حالی که نمایندگان مجلس شورا در انتخاباتی مستقیم برای به دست آوردن کرسی نمایندگی مجلس به مدت ۴ سال انتخاب می شدند. بر اساس قانون ۹ نفر از نمایندگان مجلس شورا به وسیله مجلس خلق قزاقستان انتخاب می شوند. تعداد اعضای مجلس نمایندگان ۶۷ نفر است که بر اساس حوزه های انتخابیه، معرفی می‌شوند.

دوره نمایندگی، نمایندگان مجلس عوام ۵ سال است. اعضای پارلمان قزاقستان در مقابل مردم قزاقستان سوگند یاد می کنند. به دلایل مختلف بارها این مجلس از سوی رئیس جمهوری منحل اعلام شده است.

نظام انتخاباتی

در نظام انتخابات پارلمانی، قزاقستان از سیستم حزبی برخوردار است. این به این معناست که احزاب بر اساس آرایی که کسب کردند، نمایندگان نهایی مردم را به پارلمان معرفی می­ کنند. این سیستم بسته تنها به شهروندان اجازه‌ انتخاب حزب را می‌دهد که در نهایت حاکمیت بهتر می ­تواند نمایندگان پارلمان را کنترل کند. در واقع انتخابات مستقیم با اکثریت مطلق و در دور دوم با اکثریت ساده برگزار می شود. انتخابات زمانی معتبر است که حداقل ۵۰ درصد از رأی دهندگان ثبت نام شده در هر حوزه انتخابیه رأی دهند.

بر اساس نظام جدید انتخابات پارلمانی قزاقستان، انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری نمی توانند در یکسال برگزار شوند.

انتخابات پارلمانی

انتخابات پارلمانی قزاقستان روز یکشنبه ۲۱ دی ماه (۱۰ ژانویه ۲۰۲۱ برگزار شد.

این انتخابات علاوه بر اینکه بر خلاف دوره قبل یک انتخابات زودهنگام نبود، از این نظر نیز با گذشته تفاوت دارد که بر اساس اصلاحات جدید قانون انتخابات برگزار شد.

در حال حاضر اکثریت کرسی‌های مجلس به حزب حاکم «نوراوتان» به ریاست نظریایف رسیده است.

اکنون مجلس قزاقستان دارای ۱۰۷ نماینده است که ۹۸ نفر از آنان بر اساس نظام نمایندگی تناسبی و طبق فهرست‌های انتخاباتی حزب‌ها برگزیده می‌شوند و ۹ نفر عضو مستقل غیرحزبی نیز با رای مجلس خلق قزاقستان به آن راه می‌یابند.

این مجلس اکنون در کنترل سه حزب نور اوتان، خلق قزاقستان (حزب کمونیست سابق) و آک ژول است. بدین ترتیب سه حزب دیگری که در قزاقستان ثبت شده‌اند و اجازه فعالیت دارند یعنی حزب عدل، حزب آیول و حزب سوسیال دموکراتیک ملی، نماینده‌ای در مجلس ندارند.

انتخابات ریاست جمهوری

نورسلطان نظربایف، رئیس جمهوری قزاقستان پس از سه دهه حکمرانی بر این کشور آسیای مرکزی، از قدرت کناره گرفت.

نظربایف ۷۸ ساله روز ۲۸ اسفند ۱۳۹۸ در پیامی تلویزیونی اعلام کرد: «تصمیم گرفتم که از مقام ریاست‌جمهوری کناره‌گیری کنم.»

نظربایف باوجود استعفا از مقام ریاست‌جمهوری همچنان به لطف قانونی که در سال ۲۰۱۸ به تصویب مجلس قزاقستان رسید و به او لقب «پدر ملت» را اعطا کرد، شخصیتی ذی‌نفوذ در عرصه سیاسی کشورش باقی خواهد ماند و از مصونیت قضایی نیز برخوردار خواهد بود.

وی که به مدت ۲۹ سال پیروز تمام انتخابات های کشورش بود در پیام تلویزیونی خود گفت مقام ریاست شورای عالی امنیت ملی و همچنین ریاست حزب را حفظ خواهد کرد.

نور سلطان نظربایف، از سال ۱۹۸۹ زمانی که قزاقستان هنوز بخشی از قلمرو اتحاد جماهیر شوروی محسوب می‌شد رهبری این کشور را به‌عنوان «دبیر اول حزب کمونیست» بر عهده داشت.

نور سلطان نظربایف سپس «قاسم جومارت توقایف» سرپرست دولت را به‌عنوان نماینده حزب حاکم در انتخابات ریاست جمهوری این کشور معرفی کرد.

«قاسم توقایف» از طرف ۶۰۰ نماینده حزب حاکم «نوراوتان» به‌عنوان نامزد انتخابات آتی ریاست جمهوری قزاقستان معرفی شد.

ششمین دور انتخابات ریاست جمهوری قزاقستان از ساعت ۷ صبح روز یکشنبه ۱۰ ژوئن (۱۹ خرداد ۱۳۹۸ ) آغاز شد و تا ساعت ۲۰ شامگاه همان روز ادامه داشت. در این دوره از انتخابات، ۷ نامزد از احزاب مختلف، شامل امیرجان کاسانف از جنبش میهن پرستان قزاقستان، تالئوتای رحیم بیک از حزب ائویل، سادی بیک توگیل از حزب اتحادیه اجتماعی، ژمبیل احمداف از حزب ملی کمونیست قزاقستان، امانگلدی تاسپیخ اف از حزب فدراسیون اتحادیه‌های کارگران قزاقستان و توقایف، رئیس جمهوری موقت این کشور و نامزد حزب نورآتن برای کسب مقام ریاست جمهوری با یکدیگر رقابت کردند که در نهایت توقایف با کسب بیش از ۷۰ درصد آرا، پیروز این انتخابات شد.

رئیس‌جمهوری قزاقستان، از زمان به قدرت رسیدن در سال ۲۰۱۹، کوشید تا در چارچوب مفهوم «دولت شنوا» و با اصلاحات گام به گام، دوران با ثبات گذشته را به دوره‌ای از اصلاحات سیاسی و تعامل با جامعه مدنی پیوند دهد.

توقایف، در این مسیر، سه بسته اصلاحی ارائه کرد که در ادامه به آنها اشاره شده است.

بسته اول اصلاحات سیاسی در اجلاس شورای ملی اعتماد عمومی در تاریخ ۲۰ دسامبر ۲۰۱۹ ارائه شد. کاهش موانع برای تشکیل حزب‌های سیاسی، اختصاص سهمیه ۳۰ درصدی برای زنان و جوانان در فهرست نامزدهای انتخالاتی حزب‌ها، نهادینه کردن مفهوم اپوزیسیون پارلمانی بود.

بسته دوم اصلاحات سیاسی، در  اول سپتامبر ۲۰۲۰ در پیام سالانه رئیس‌جمهوری به مردم معرفی شد.

توقایف نیز سومین بسته اصلاحات سیاسی را نیز به نخستین جلسه پارلمان جدید این کشور ارائه کرد. این بسته، ۷ محور اصلی  دارد که ۳ مورد آنها مربوط به نظام انتخاباتی در این کشور به شرح زیر است:

۱. کاهش آستانه انتخاباتی (حد نصاب رای برای ورود به پارلمان) از ۷ درصد به ۵ درصد که رقابت و شانس حزب‌ها برای ورود به پارلمان را افزایش خواهد داد.

۲. برگزاری انتخابات شهرداری‌ها و استانداری‌ها پس از اجرای انتخابات دهداری‌ها در سال ۲۰۲۱

۳. افزودن گزینه «مخالفت با همه» در انتخابات‌های آینده.

۴. تدوین قانون نظارت عمومی و تاسیس بنیاد «دادخواست آنلاین» به عنوان نهادی برای گردآوری طومارهای عمومی و برای کمک به مفهوم دولت شنوا.

دولت قزاقستان، اجرای بسته‌های اصلاحی را گامی مهم در پیشرفت این کشور در حوزه‌های دفاع از حقوق بشر، توسعه جامعه، تقویت قوه مقننه و حرکت به سوی کشوری دموکراتیک می‌داند.